Iedereen heeft weleens een argument of meningsverschil met iemand. Dat is in principe normaal en kan zelfs heel gezond zijn. Maar als iemand je keer op keer onderuit probeert te halen en aan jezelf laat twijfelen, zou het kunnen zijn dat je te maken hebt met gaslighting- en daar wil je natuurlijk zo snel mogelijk vanaf!
Wat is gaslighting?
Gaslighting is een vorm van manipulatie waarbij het iemands bedoeling is om hun slachtoffer aan zichzelf en hun omgeving te laten twijfelen, door jouw gevoelens en ervaringen zo erg te verdraaien tot het niet eens meer logisch klinkt. Jij kan bijvoorbeeld zeggen dat je iets vervelend vond, waarna zij je vertellen dat ‘jij je weer aanstelt en de enige bent die dat zo ervaart’.
Dit soort emotionele manipulatie gebeurt niet alleen in vaste relaties. Het kan overal voorkomen: binnen de familie, op de werkvloer of in een vriendenkring. Vaak gebeurt het zo subtiel dat het even duurt voordat je überhaupt doorhebt wat er precies gaande is!
De term gaslighting komt uit een toneelstuk in 1938 met de naam Gaslight. In dit verhaal probeert een man zijn vrouw ervan te overtuigen dat ze ‘gek’ is door keer op keer stiekem kleine elementen in haar omgeving aan te passen. Zo draait hij bijvoorbeeld de gaslichten in hun huis steeds een stukje lager zonder haar dit te vertellen. De vrouw begint hierdoor sterk te twijfelen aan haar eigen waarneming. Uit dit verhaal is de term ‘gaslighting’ ontstaan.
Zo kun je het herkennen
Gedachten als ‘ben ik nou gek?’ of ‘zit ik er dan toch naast?’ zijn vaak aanwezig bij een slachtoffer van gaslighting. Je verontschuldigt je veel en hebt altijd het gevoel jezelf te moeten verdedigen. Het is een echte insluiper, want het is zo subtiel dat je zoiets op het eerste gezicht niet als manipulatie herkent.
Vaak merk je pas echt dat er sprake is van manipulatie als het al een tijdje gaande is. Hoewel gaslighting ook in een groep kan gebeuren is er bijna altijd sprake van een 1 op 1 situatie. De dader heeft jouw reactie nodig om zichzelf sterker te voelen en jij als slachtoffer hebt na een tijd zo weinig vertrouwen in jezelf dat je weer afhankelijk van de ander wordt.
Dit zijn een aantal veelvoorkomende gaslighting uitspraken waar je op kunt letten:
‘Het is al zo lang geleden gebeurd, waarom kun je je er niet gewoon over heen zetten?’
Verantwoordelijkheid ontwijken en doen alsof de situatie slecht blijft als gevolg van jouw problemen of onvermogen om ‘los te laten’.
‘Ik heb geen idee waar je het over hebt. Je lijkt wel gek!’
Twijfel proberen te zaaien en het ontkennen van jouw point of view is zeker iets om voor uit te kijken.
‘Dit is meer jouw schuld/probleem dan de mijne.’
De ‘schuld’ bij jou neerleggen en hun eigen rol in het probleem onbelangrijk of non existent laten klinken… Een grote red flag!
‘Jij bent de enige die er zo over denkt.’
Het creëren van niet bestaande bondgenoten die het compleet met hen eens zijn en aan ‘hun kant staan’ om jouw ervaring zo onbelangrijk/onredelijk mogelijk te laten lijken.
‘Kun je dan echt niet tegen een grapje?’
Jouw gevoelens invalideren door te doen alsof jij degene bent die zich aanstelt of te heftig reageert.
Zo deal je ermee
Als jij met een gaslighter te maken hebt, kan het ingewikkeld zijn om jezelf uit zo’n situatie te bevrijden- zeker als je (bijna) dagelijks met die persoon te maken hebt. Bijvoorbeeld een manager, familielid of je partner. Toch is het belangrijk om er afstand van te nemen, want zoiets lost zich zeker niet vanzelf op.
Het beste wat je kunt doen is zoveel mogelijk bij jezelf blijven en zo min mogelijk te reageren op het gaslighting gedrag van de ander. Want of het nou emotioneel, boos of ontkennend is: jouw reactie is waar een gaslighter op uit is en zich als het ware mee voedt. Ga er dus niet op in!
Ook is het een goed idee om met iemand in je omgeving te delen wat er gaande is- al was het maar om jezelf ervan te blijven verzekeren dat je het écht niet verzint. Zo’n neutrale partij die er niet middenin zit (en dus met een frisse blik naar de situatie kijkt) kan je helpen met het vinden van de beste oplossing.
Toch is de kans dat een gaslighter zichzelf zal verbeteren of gaat veranderen erg klein. Je kunt er dus mee proberen te leven en diegene zo vaak mogelijk aanspreken en wijzen op hun gedrag, maar soms is de beste uitkomst om de relatie-wat voor soort ook- te verbreken. Het gaat tenslotte wel om je gezondheid!
Lees meer over:
5 manieren om een slechte date te ditchen
Red flags in je relatie die je niet moet negeren
De invloed van social media op je relatie
